Komisja przyjęła 23 maja br. plan awaryjny w dziedzinie transportu, który ma na celu wzmocnić odporność transportu w UE w sytuacjach kryzysowych. Opracowując ten plan, Komisja uwzględniła doświadczenia zebrane w trakcie pandemii COVID-19, ale także wyzwania, przed którymi unijny sektor transportu stoi od chwili rosyjskiego ataku na Ukrainę. Oba te kryzysy miały poważny wpływ na transport osób i towarów.
W tym kontekście warto przypomnieć, iż TLP wzięło udział w konsultacjach publicznych przeprowadzanych przez Komisję w ubiegłym roku ws. planu awaryjnego dla transportu.
Komisja dąży do wzmocnienia odporności i zdolności reagowania unijnego sektora transportowego oraz zapewnienia ciągłości działania w czasach kryzysu. W związku z tym zaproponowała 10 obszarów działania jako wytyczne dla UE i jej państw członkowskich w zakresie reagowania na bieżące wyzwania dotyczące sektora transportowego oraz wprowadzania nadzwyczajnych środków reagowania kryzysowego.
Kluczowe elementy planu
- Zmiana unijnych przepisów transportowych w celu wprowadzenia przepisów umożliwiających lepsze radzenie sobie z poważnym kryzysem i reagowaniem na niego np. w ramach niedawnych zmian przepisów dotyczących TEN-T i ITS, a także przepisów tymczasowych, takich jak m.in. wprowadzenie planów awaryjnych w ramach trwającej oceny unijnych przepisów dotyczących praw pasażerów.
- Odpowiednie wsparcie dla sektora transportu: Komisja będzie nadal wspierać wdrażanie instrumentu na rzecz odbudowy i odporności oraz podkreślać wykorzystanie innych instrumentów finansowych UE w celu ukierunkowania inwestycji na łączność, cyfryzację i infrastrukturę łączności cyfrowej systemu transportowego. Ponadto w razie potrzeby Komisja i państwa członkowskie powinny uruchomić inne fundusze, np. poprzez zwolnienie ze zobowiązań płatniczych lub środki legislacyjne zapewniające sektorowi ulgi finansowe.
- Swobodny przepływ towarów, usług i osób:
- Systemy „zielonych korytarzy” mogą być reaktywowane w razie potrzeby, aby zaradzić każdemu nowemu kryzysowi dotyczącemu transportu.
- Instrument nadzwyczajny jednolitego rynku, który ma zostać opublikowany w 2022 r., zapewni ramy dla wdrażania środków reagowania kryzysowego istotnych dla sektora transportu.
- Komisja zachęca państwa członkowskie do zminimalizowania kontroli, sprawdzania i innych formalności, na przykład poprzez zawieszenie wszelkich ograniczeń dostępu do dróg na terytorium danego kraju, jeśli zostanie to uznane za konieczne.
- Zarządzanie przepływami uchodźców i pozostawionymi samymi sobie pasażerami i pracownikami transportu poprzez wprowadzenie środków takich jak ustanowienie planów awaryjnych w krajach spoza UE, uruchomienie Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności i RescEU oraz utworzenie korytarzy bezpiecznego przejazdu.
- Minimalne możliwości połączeń transportowych:
- Komisja zachęca państwa członkowskie do utrzymania odpowiedniego zbiorowego transportu publicznego, np. poprzez pilne udzielanie zamówień na usługi transportu zbiorowego.
- Komisja zamierza opublikować zalecenie w sprawie planów zrównoważonej mobilności miejskiej w 2022 r. i obecnie analizuje inicjatywy legislacyjne mające na celu ochronę pasażerów przed ryzykiem kryzysu płynności finansowej.
- Usprawnienie wymiany informacji o transporcie, np. poprzez ustanowienie protokołów dotyczących najodpowiedniejszego kanału komunikacji/rozpowszechniania oraz utworzenie systemów awaryjnych z organami krajowymi.
- Koordynacja polityki transportowej za pośrednictwem sieci krajowych punktów kontaktowych ds. transportu.
- Bezpieczeństwo cybernetyczne: Komisja zamierza zacieśnić współpracę z europejskimi agencjami transportowymi w zakresie bezpieczeństwa cybernetycznego, w tym wspierać opracowywanie protokołów bezpieczeństwa cybernetycznego. Ponadto sektor transportu objęty jest przepisami w ramach przeglądu dyrektywy w sprawie odporności podmiotów o znaczeniu krytycznym oraz dyrektywy w sprawie bezpieczeństwa sieci i informacji.
- Testowanie awaryjności transportu poprzez regularne testy awaryjne przeprowadzane w ramach systemu zarządzania kryzysowego Komisji oraz jako część istniejących ćwiczeń UE.
- Wzmacnianie i promowanie współpracy i koordynacji z partnerami międzynarodowymi, w tym współpracy z Bałkanami Zachodnimi w ramach Wspólnoty Transportowej, a także rozszerzanie sieci TEN-T.
Co z tego wynika?
Niestety Plan Awaryjny UE dla Transportu jest tylko komunikatem Komisji o charakterze deklaratywnym, a nie propozycją wiążącej prawnie legislacji. Oznacza to, że wiele cennych inicjatyw i pomysłów, które usprawniłyby transport towarów i osób w UE w sytuacjach kryzysowych takich jak np. „zielone korytarze”, czy też „zachęcanie państw członkowskich do zminimalizowania kontroli, sprawdzania i innych formalności” jest tylko wytycznymi Komisji, które państwa członkowskie powinny brać pod uwagę. Tymczasem TLP uważa, że sektor transportu, który jest kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania swobodnego przepływu towarów i osób w UE, zasługuje na solidne ramy prawne wspierające jego funkcjonowanie na jednolitym rynku w sytuacjach kryzysowych.