Przedstawiamy nasze cykliczne podsumowanie istotnych inicjatyw legislacyjnych i zmian w zakresie prawa pracy oraz dziedzin z nim związanych. Jednocześnie przypominamy, że wszystkie inne bieżące tematy omawiane są bezpośrednio na platformie członkowskiej TLP.
Intensywne prace we wrześniu, dotyczyły następujących projektów i wydarzeń:
Ubezpieczenia społeczne w UE – przepisy o koordynacji systemów ubezpieczeń społecznych – koniec prac legislacyjnych 30/09/2020
Po posiedzeniach w Parlamencie Europejskim oraz wystąpieniach Komisji Europejskiej wiemy, że Parlament i Komisja Europejska są zdeterminowane by zakończyć prace nad nowelizacją przepisów o koordynacji systemów ubezpieczeń społecznych. Dziś – 30 września 2020 – według doniesień, trwają ostatnie prace nad tym projektem.
Ostatnio opisywane prace, które były w impasie na ostatnim etapie legislacyjnym- zawierają propozycje, które ułatwią (niebezpieczna) zmianę prawa właściwego dla ubezpieczeń społecznych pracowników. Punktem największego sporu była uprzednia notyfikacja delegowania w momencie ubiegania się o wydanie zaświadczenia A1. Komisja Europejska chce, by wykorzystywać istniejące narzędzia cyfrowe i elektroniczny system wydawania zaświadczeń A1 (obowiązkowy od grudnia 2023) do uprzedniej notyfikacji państwa przyjmującego o planowanym delegowaniu danego pracownika z państwa wysyłającego. To ułatwi kontrolę. Pracownik tak (automatycznie) zgłoszony do delegowania będzie pracował legalnie na podstawie takiego zgłoszenia do czasu wydania zaświadczenia A1. Jak wielokrotnie pisaliśmy, reforma przepisów europejskich obejmowała swym zasięgiem między innymi kwestie pogłębienia oceny, gdzie pracodawca ma swą siedzibę i w konsekwencji gdzie pracownik powinien być ubezpieczony. W toku prac, zwłaszcza debat w Parlamencie Europejskim, przedstawiono pomysł, by powiązać czas pracy pracownika za granicą z system ubezpieczeń tego kraju w którym pracuje najwięcej. Pojawiały się też pomysły, by delegując pracownika do innego kraju w UE, wyrównywać także wysokość składek na ubezpieczenia społeczne do poziomu jak w państwie przyjmującym. Wielokrotnie podnosiliśmy, że ten kierunek zmian jest skrajnie niebezpieczny i nieodpowiedzialny. Dziś/Jutro dowiemy się, co ostatecznie ustalono. Tematyka ubezpieczeń społecznych będzie przedmiotem dyskusji z członkami TLP już w przyszłym tygodniu.
Stanowisko Rady UE o warunkach pracy pracowników sezonowych oraz mobilnych (30/09/2020)
Rada UE przyjęła dziś bez prowadzenia debaty (30/09/2020) istotne dla pracodawców w transporcie stanowisko dotyczące poprawy warunków pracy i życia pracowników sezonowych oraz innych pracowników mobilnych, przez co należy rozumieć także pracowników delegowanych.
Rada UE zwraca się do państw członkowskich, by w pełni stosowały i egzekwowały obowiązujące przepisy unijne i krajowe, zwłaszcza w dziedzinie swobodnego przepływu pracowników i swobody świadczenia usług, zatrudniania obywateli państw trzecich jako pracowników sezonowych, warunków pracy i życia, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy, oraz koordynacji zabezpieczenia społecznego, aby odpowiednio chronić pracowników sezonowych i innych mobilnych. Wystąpienie Rady koncentruje się na pogłębianiu równości w traktowaniu pracowników.
Państwa członkowskie winny promować układy zbiorowe pracy w przypadku pracowników sezonowych oraz mobilnych oraz zapobiegać płacom niższym od standardowych, czy innym praktykom wyzysku.
Zachęca się Europejski Urząd ds. Pracy do wsparcia państw członkowskich w szczególności w zakresie informacji i koordynacji wspólnych i uzgodnionych inspekcji pracy. Działania te mogłyby obejmować informowanie pracowników i pracodawców przez właściwe organy, jak również kampanie uświadamiające i wspólne lub uzgodnione inspekcje pracy, skierowane w szczególności do sektorów bardziej narażonych na pracę nielegalną czy wyzysk.
Seminarium BusinessEurope dot. przyszłości swobody świadczenia usług (30/09/2020)
Uczestniczyliśmy w seminarium organizowanym przez organizacje biznesowe zrzeszone w BusinessEurope dotyczącym przyszłości swobody świadczenia usług w UE. Przedmiotem debaty będzie inicjatywa własna Parlamentu Europejskiego (europosła Morten Løkkegaard) dotycząca zaleceń w sprawie wzmocnienia jednolitego rynku: przyszłość swobodnego przepływu usług. Jest to projekt prowadzony obecnie przez Komisję Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów Parlamentu Europejskiego. Debata biznesu z udziałem europosła – inicjatora parlamentarnego raportu będzie omawiała kluczowe aspekty ww. projektu. Zachęcamy do podzielenia się swoimi uwagami, które możemy podnieść w czasie dyskusji (zgłoszenia proszę kierować do mnie na adres mailowy).
Zwracamy uwagę, że projekt ma na celu zwalczanie fragmentacji rynku, restrykcyjnych przepisów krajowych i nadmiernie rygorystycznego wdrażania przepisów europejskich. Akcentuje, że takie zachowania nie tylko utrudniają działalność gospodarczą, ale także szkodzą konsumentom, którzy mają mniejszy wybór i płacą wyższe ceny (cyt.);
Parlament Europejski chce zachęcić Komisję Europejską do odmiennego podejścia do sposobu tworzenia i stosowania prawa w UE, którego założenia są następujące (wybór):
Pierwszy filar zmian – Usuwanie barier w ramach jednolitego rynku
Parlament Europejski:
- wzywa wszystkie państwa członkowskie do jak najszybszego złagodzenia ograniczeń swobodnego przepływu w ramach jednolitego rynku;
- podkreśla, że w całej Unii Europejskiej biurokracja, uciążliwe praktyki administracyjne i ograniczenia regulacyjne dotyczące usługodawców tworzą nieuzasadnione bariery, które pozbawiają obywateli miejsc pracy, konsumentów wyboru, a przedsiębiorców możliwości;
- przypomina, że celem dyrektywy usługowej jest zmniejszenie fragmentacji, pogłębienie integracji jednolitego rynku i utorowanie drogi zarówno przedsiębiorstwom, jak i konsumentom do pełnego wykorzystania ich potencjału;
- wyraża ubolewanie, że państwa członkowskie często wykorzystują względy interesu publicznego do izolowania swoich rynków krajowych;
- wzywa państwa członkowskie do zapewnienia właściwego wdrożenia obowiązujących przepisów i do unikania nadmiernie rygorystycznego wdrażania oraz zbędnych wymogów i tym samym do ułatwienia transgranicznego świadczenia usług oraz zagwarantowania równych warunków działania;
Drugi filar – Zapewnianie egzekwowania obowiązującego prawodawstwa
Parlament Europejski:
- zauważa, że swobodny przepływ usług leży u podstaw jednolitego rynku i może przynosić znaczne korzyści gospodarcze, pod warunkiem że władze lokalne i regionalne, sądy krajowe oraz Komisja w wystarczającym stopniu i w aktywny sposób egzekwują przepisy prawa;
- zwraca uwagę, że cenę za niewłaściwe wdrożenie przepisów płacą przedsiębiorstwa i konsumenci w całej Unii Europejskiej; zachęca Komisję do nadania priorytetu działaniom związanym z egzekwowaniem przepisów oraz do ograniczenia barier w obszarach o znaczących skutkach gospodarczych;
- podkreśla, że państwa członkowskie zbyt często powołują się na nadrzędny interes publiczny w sposób, który szkodzi jednolitemu rynkowi usług; wzywa Komisję do poprawy monitorowania wyników państw członkowskich w zakresie transpozycji i wdrażania przepisów;
Trzeci filar – Zwiększanie jasności przepisów: krajowe portale informacyjne
Parlament Europejski:
- podkreśla znaczenie jednolitego portalu cyfrowego jako internetowego punktu dostępu do unijnych i krajowych informacji, procedur i usług wsparcia na jednolitym rynku;
- zaleca, aby państwa członkowskie wdrożyły jednolity portal cyfrowy w sposób przyjazny dla MŚP, zapewniając na nim zorientowane na użytkownika informacje, usługi wsparcia i procedury, tak aby w miarę możliwości stał się on wirtualnym punktem kompleksowej obsługi i był w maksymalnym stopniu nakierowany na potrzeby użytkownika;
- wzywa państwa członkowskie, aby w obliczu obecnego kryzysu przyspieszyły prace nad transformacją cyfrową, zwłaszcza w odniesieniu do procedur mających wpływ na przedsiębiorstwa;
- zaleca, aby Komisja wspierała organy krajowe w każdym państwie członkowskim w tworzeniu krajowego portalu informacyjnego dotyczącego jednolitego rynku i zapewniającego następujące informacje konsumentom, pracownikom i przedsiębiorstwom:
- a) przepisy krajowe i unijne, które przedsiębiorstwa muszą stosować w danym państwie członkowskim;
- b) działania, które przedsiębiorstwa muszą podjąć w celu przestrzegania tych przepisów, podsumowane według procedury, wraz z wytycznymi typu krok po kroku;
- c) dokumenty, które przedsiębiorstwa muszą przygotować, i ramy czasowe, w których muszą to zrobić;
- d) organy, z którymi przedsiębiorstwa muszą się skontaktować w celu uzyskania niezbędnych zezwoleń itp.;
Dyskutanci potwierdzili konieczność znoszenia barier administracyjnych, biurokratycznych w ramach swobody świadczenia usług. Europoseł sprawozdawca liczy, że choć część rekomendacji zostanie uznana w toku prac w PE.
Stanowisko BusinessEurope dot. europejskiej płacy minimalnej
BusinessEurope we wrześniowym stanowisku wskazuje, że jeśli Komisja Europejska chciałaby w ogóle regulować kwestie płac minimalnych, to jedynym właściwym narzędziem będzie (niewiążące) zalecenie, nie zaś konkretna, wymagająca wdrożenia dyrektywa. W ocenie partnerów społecznych w BusinessEurope, w tym polskich, to w gestii partnerów społecznych krajowych, winna pozostać regulacja płac.
Jak czytamy w stanowisku BusinessEurope:
– Pracodawcy zgadzają się, że pracownicy powinni zarabiać na życie na przyzwoitym poziomie i że w ramach naszej społecznej gospodarki rynkowej istotną rolę do odegrania mają w tym względzie płace minimalne. To, czy płace pozwalają na godny poziom życia, jest również związane z liczbą przepracowanych godzin. Dla pracodawców i pracowników płace są przede wszystkim rekompensatą za pracę wykonywaną w ramach zatrudnienia. Płaca jest wyrazem i manifestacją tego, jak ta praca i sposób jej wykonywania są cenione, zarówno na rynku, jak i przez partnerów społecznych. A w niektórych krajach, takich jak kraje nordyckie, Austria czy Belgia, płace opierają się na ugruntowanych i przemyślanych negocjacjach między przedstawicielami pracodawców i pracowników. Płace minimalne nie mogą być postrzegane w oderwaniu od czynników i zmian gospodarczych, w szczególności wzrostu i wydajności, ponieważ poziom płac z nich wynika, a przedsiębiorstwa muszą być w stanie zabezpieczyć swoją konkurencyjność, również w celu ochrony miejsc pracy.
– Wysokość i skład płac, w tym płac minimalnych, należy postrzegać w szerszym kontekście, w tym w odniesieniu do systemów zabezpieczenia społecznego, systemów dochodów minimalnych i opodatkowania, które są ważne dla zapewnienia dobrych warunków życia i zwalczania ubóstwa.
– Zgodnie z art. 153 ust. 5 Traktatu i związanymi z nim orzeczeniami Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS), UE nie ma kompetencji do wprowadzania wiążącego instrumentu prawnego dotyczącego poziomu płac minimalnych lub negocjacji zbiorowych, ponieważ kwestie te, z uzasadnionych przyczyn, należą do kompetencji krajowych partnerów społecznych i państw członkowskich. Każda inicjatywa UE powinna w pełni respektować kompetencje krajowe i rolę krajowych partnerów społecznych w zakresie ustalania płac, a tam, gdzie to możliwe, wzmacniać je. Jest to również ważne zobowiązanie Komisji. Każde działanie musi unikać zmiany (nawet niezamierzonej) ścisłego i głęboko zakorzenionego podziału kompetencji między UE, państwami członkowskimi i krajowymi partnerami społecznymi.
– Zdecydowanie zalecamy Komisji, aby nie wybierać dyrektywy, ponieważ z definicji przekazałaby ona uprawnienia prawodawcy i sądom, co groziłoby przekroczeniem kompetencji UE. Byłoby to szczególnie szkodliwe dla systemów stosunków pracy w tych państwach członkowskich, w których krajowi partnerzy społeczni są wyłącznie lub w przeważającej mierze odpowiedzialni za kształtowanie płac lub w których ustawowe płace minimalne są powiązane z płacami minimalnymi uzgodnionymi w układzie zbiorowym. Tam, gdzie krajowi partnerzy społeczni są słabi, prawodawstwo europejskie nie może ich nagle uczynić silnymi – siła może wynikać jedynie z reprezentatywności oraz chęci i zdolności do znalezienia zrównoważonych rozwiązań jako partnerzy społeczni. Również inne środki, w szczególności budowanie potencjału, są najlepszym sposobem na osiągnięcie tego celu. Dyrektywa grozi również tym, że doprowadzi do licznych spraw sądowych.
– Dyrektywa, a tym samym dalsze usuwanie spraw z rąk partnerów społecznych. Z tych powodów uważamy, że dyrektywa poważnie zaszkodziłaby naszej roli, a tym samym byłaby dla nas nie do przyjęcia.
– Uważamy jednak, że inne działania mogą mieć wartość dodaną, a mianowicie opierać się na istniejącej współpracy między partnerami społecznymi, Komisją i Radą w ramach europejskiego semestru, który już obejmuje kwestię płac minimalnych i inne aspekty dotyczące walki z ubóstwem w Europie i w odniesieniu do którego Rada corocznie wydaje zalecenia. Mogłoby to obejmować bardziej szczegółowe monitorowanie płac minimalnych i ochrony socjalnej, w tym, w stosownych przypadkach, rolę krajowych partnerów społecznych w ustawowych systemach ustalania płac minimalnych i w trójstronnym ustalaniu płac.
– Jeżeli jednak Komisja postanowi wykorzystać art. 153 jako podstawę, pomimo naszych poważnych obaw i ścisłych ograniczeń prawnych zawartych w art. 153 ust. 5, jedynie zalecenie Rady może respektować rolę i autonomię partnerów społecznych. Jako instrument niewiążący, pozwoliłoby to na lepsze poszanowanie kompetencji krajowych i systemów stosunków pracy, o ile decyzja o tym, jakie działania są konieczne i jakie podejście należy przyjąć, pozostawiona zostanie w gestii szczebla krajowego, w tym partnerów społecznych.
Obrady europejskiej grupy roboczej ds. delegowania
W połowie września odbyło się kolejne posiedzenie europejskiej grupy roboczej ds. wdrożenia przepisów o delegowaniu pracowników w UE. W pracach grupy uczestniczą przedstawiciele państw członkowskich, Komisji Europejskiej oraz europejskich partnerów społecznych. My współpracujemy z grupą za pośrednictwem BusinessEurope w ramach którego uczestniczymy m.in. w podzespole ds. delegowania pracowników.
Choć zrewidowana dyrektywa o delegowaniu pracowników w UE nie dotyczy jeszcze kierowców międzynarodowych, a pozostałych grup zawodowych, to nie szczędzimy starań, by śledzić i aktywnie uczestniczyć we wszystkich istotnych dyskusjach merytorycznych.
Obecny stan prac nad wprowadzeniem do ustawodawstw krajowych nowych przepisów o delegowaniu, o których mowa powyżej, przebiega z znacznie wolniejszym tempie niż przypuszczała Komisja Europejska i ze znaczącymi problemami merytorycznymi jak definiować podstawowe pojęcia prawne. Przed transportem ta sama walka w odniesieniu do kierowców międzynarodowych. Ta jednak powoli już się rozpoczyna.
Na dzień 16 września br. tylko 14 państw dokonało wdrożenia nowych przepisów, i to dwa w niepełny sposób. Innymi słowy, brak wdrożenia pogłębia jeszcze chaos prawny w zakresie mobilności pracowników w UE. Status najbardziej problematyczny jest następujący:
- Luksemburg – procedura wdrożeniowa jeszcze trwa, brak ostatecznych przepisów
- Austria – opóźnienie we wdrożeniu
- Słowenia – opóźnienie we wdrożeniu do końca 2020
- Czechy – częściowe wdrożenie, czekamy na dane dot. części niewdrożonej
- Chorwacja – opóźnienie we wdrożeniu do końca 2020
- Włochy – dekret dopiero od 15 września br.
- Grecja – opóźnienie we wdrożeniu
- Hiszpania – opóźnienie we wdrożeniu zapewne do końca 2020
- Łotwa – opóźnienie we wdrożeniu do końca października 2020
- Bułgaria – opóźnienie we wdrożeniu do końca 2020
- Dania – opóźnienie we wdrożeniu do stycznia 2021
- Irlandia – opóźnienie we wdrożeniu do końca 2020
- Węgry – wdrożono ale spór dot. zasad i zakresu wdrożenia przepisów
Grupa robocza dostrzegła także problem związany z delegowaniem pracowników w transporcie międzynarodowym jak i koniecznością doregulowania statusu pracowników z krajów trzecich, którzy korzystają z konstrukcji delegowania. Istotne jest dogłębne zrozumienie czym jest praca pracownika mobilnego w odróżnieniu do innych, mniej mobilnych zawodów. Konieczne jest też wypracowanie spójnego podejścia do kwestii ubezpieczeń społecznych, by pracodawcy pracowników mobilnych nie zmagali się z nieuzasadnionymi ryzykami związanymi z przeniesieniem ich pracowników do innego, zagranicznego systemy ubezpieczeń społecznych.
W toku dyskusji wskazano także na konieczność usuwania barier dla pracowników mobilnych, w tym też dotyczących krótkotrwałych podróży służbowych. Kolejne spotkanie jest zaplanowane na grudzień 2020.
Wspólne, międzynarodowe inspekcje w transporcie międzynarodowym
Do 25 września br. trwa europejski tydzień uczciwej pracy w toku którego instytucje i inspekcje z państw członkowskich podejmują wspólne działania celem wymiany doświadczeń i zwalczania nielegalnej pracy oraz delegowania. Jedną z pierwszych inicjatyw była pierwsza skoordynowana kontrola przy udziale Europejskiego Urzędu ds. Pracy o której pisaliśmy 21 września. Inną istotną inicjatywą są skoordynowane, wspólne kontrole w transporcie międzynarodowym. Zostały one podjęte przez siedem państw – od Skandynawii po Danię. Jednym z istotnych aspektów ww. wspólnych inspekcji jest wykrywanie tzw. fałszywego samozatrudnienia w transporcie międzynarodowym jako sposobu na obchodzenie przepisów prawa pracy, w tym przepisów o delegowaniu pracowników.
Zalecenia dla kontrolerów sformułowane przez europejskie agencje sugerują staranny wywiad prawny z samozatrudnionym. Pośród sugerowanych pytań w toku takiego przesłuchania znajdujemy, co następuje:
- Gdzie jest zarejestrowana firma? Imię i nazwisko, adres, PODATEK i numer ubezpieczenia społecznego?
- W jakim urzędzie ubezpieczeń społecznych dla osób samozatrudnionych jesteś zarejestrowany i od kiedy?
- Czy początkowo pracowałeś jako pracownik, dla kogo?
- Czy firma, dla której tu pracujesz, jest Twoim bezpośrednim klientem?
- Czy wypisujecie faktury i jak są one sporządzane? Czy otrzymujesz wskazówki, jak je napisać?
- Kto decyduje, gdzie i kiedy pracujesz?
- Kto kontroluje Twoją pracę?
- Kto reklamował twoje stanowisko? W jaki sposób?
- Czy korzystasz z własnych materiałów/sprzętu?
- Jak dojeżdżasz do pracy?
- Kto przydziela Ci zadania związane z pracą?
Z uwagą śledzimy wszelkie tego typu działania, by już w początkowej fazie wychwytywać potencjalne naruszenia procedur przez inspekcje czy tez inne dostrzegalne nadużycia. Zakres pytań inspektorów moze być też przestroga dla przewoźników, by zbyt pochopnie nie decydowali się na współpracę z kierowcami w ramach samozatrudnienia.
Transgraniczne, skoordynowane, równoległe kontrole w UE – akcja Europejskiego Urzędu ds. Pracy
21 września br. odbyła się pierwsza transgraniczna, skoordynowana kontrola pracodawcy w Belgii, Portugalii i na Litwie jednocześnie. Była współorganizowana przez Europejski Urząd ds. Pracy (ELA), który pierwszy raz w praktyce skorzystał z uprawnień do wspierania krajowych kontroli w zakresie delegowania i nielegalnej pracy.
Przypominamy, że działalność ELA nie ogranicza się do delegowania pracowników, lecz obejmuje swym działaniem także europejskie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczeń społecznych (kwestie m.in. prawa właściwego dla ubezpieczenia pracownika) oraz europejskie przepisy transportowe w postaci rozporządzenia 561/2006 w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz rozporządzenia 1071/2009 ustanawiającego wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego.
Przy okazji tej pierwszej skoordynowanej unijnej kontroli mamy szansę przyjrzeć się praktycznym zaleceniom dla inspekcji wypracowanym przez europejską platformę pracy nielegalnej/nierejestrowanej. W dokumencie czytamy, iż w toku inspekcji należy w szczególności zwrócić uwagę na następujące elementy:
- pełną informację o pracodawcy oraz jego podwykonawcach
- informację o statusie zatrudnionego oraz obowiązującym go ubezpieczeniu społecznym
- badanie ważności umowy o pracę
- warunki płacy oraz metoda obliczania wynagrodzenia
- wszelkie dodatki do wynagrodzenia oraz zwrot kosztów
- dane o czasie pracy pracownika
- dane z A1 oraz dokumentów-zgłoszeń o delegowaniu.
W zaleceniach odnajdujemy listę praktycznych pytań w toku kontroli, których przykłady cytujemy poniżej:
- Czy posiadają Państwo zezwolenie na pobyt w tym kraju XXXXXX (jeśli dotyczy)?
- Czy posiada Pan/Pani dowód, że zarejestrował/a się Pan/Pani w urzędzie (np. radzie miasta) tego kraju XXXX, w którym przebywa Pan/Pani (jeśli dotyczy)?
- ak długo pracujesz w tym kraju XXXXX (data rozpoczęcia)? Czy od tej daty zacząłeś/aś nieprzerwanie pracować w XXXXXX roku? Gdzie zabierasz swój odpoczynek wyrównawczy, urlop?
- Czy posiadacie Państwo formularz A1 (przenośny dokument dotyczący ubezpieczenia społecznego) (jeśli dotyczy)?
- Czy pracuje Pan/Pani tutaj jako pracownik najemny, czy też prowadzi Pan/Pani własną działalność gospodarczą? Jakie czynności i funkcje pełnią Państwo w tym miejscu pracy (opis)?
- Czy byłeś/aś już na terenie zakładu w swojej ojczyźnie? Jak wyposażone są biura? Czy pracuje tam jakiś personel?
- Kto jest twoim pracodawcą? Czy znasz dyrektora generalnego/osobę odpowiedzialną, adres firmy?
- Za pośrednictwem jakiego kanału, osoby kontaktowej, pracodawcy przybyłeś/aś do tego miejsca pracy? Od kiedy jesteś zatrudniony przez tego pracodawcę? Jak znalazłeś/aś tego pracodawcę? (np. podanie o pracę poprzez ogłoszenie, kogoś kogo znasz, internet, itp.)
- Czy od razu podjąłeś/aś pracę w tym kraju XXXXXX czy też najpierw pracowałeś/aś w innym kraju? Gdzie? Z kim? Czy od razu rozpocząłeś/aś pracę w tym miejscu pracy w XXXXXX roku, czy też pierwszy raz pracowałeś/aś w innym miejscu w XXXXXX roku (u tego samego pracodawcy?)?
- Jak się tu znalazłeś/aś? Własnym transportem, czy też gdzie się przewieziono? Czy za ten transport trzeba było zapłacić, a jeśli tak, to komu? Jaką trasą podążałeś/aś? Czy na tej trasie były inne osoby (np. osoby w autobusie), a jeśli tak, to czy wszystkie te osoby są tu zatrudnione, czy też wysiadły wcześniej (może w innym kraju)?
- Czy zawsze pracujesz w tym samym miejscu pracy, czy też przerywasz pracę w innych miejscach pracy w tym kraju XXXXXX? Kto o tym decyduje?
- Kto kontroluje twoją pracę? Czy jest tam brygadzista? Kto jest brygadzistą? Jakim językiem oni mówią?
- Ile dni w tygodniu pracujesz tutaj (od … do …)? Ile godzin tygodniowo pracujesz? Od jakiego czasu do jakiego czasu pracujesz (od … do …)? Kiedy rozpocząłeś/aś pracę dziś rano? Czy ma Pan/Pani odznakę dostępu do miejsca pracy? Czy są zachowane jakieś rozkłady jazdy lub timesheety? Kto kontroluje odznakę i timesheets?
- Ile faktycznie zarabiasz za tę pracę na tej stronie w XXXXX roku? Jak obliczane jest twoje wynagrodzenie – według godziny, za kg, za sztukę, za kilometr
- Gdzie się zatrzymałeś/aś? Czy mieszka Pan/Pani tam samemu lub z innymi osobami? Kto zorganizował Panu/Pani pobyt w tym miejscu? Jakie są warunki mieszkaniowe ?
- Kto płaci za twoje jedzenie? Jeśli musisz kupować własne jedzenie, czy zawsze masz na to wystarczająco dużo pieniędzy, a jeśli nie, to co jesz?
- Czy jesteś zadeklarowany w urzędzie ubezpieczeń społecznych i urzędzie podatkowym w swojej ojczyźnie? Czy w tym kraju XXXXXX? Czy Twoje wynagrodzenie jest zadeklarowane w kraju macierzystym czy w tym kraju XXXXXX? Skąd wiesz?
- Czy uważa Pan/Pani, że nie jest Pan/Pani tutaj właściwie traktowany/a (w zakresie wynagrodzenia, godzin pracy, sposobu pracy, warunków życia itd.)?
- Czy wiesz, że masz prawo do wyższego wynagrodzenia za pracę w tym kraju XXXXXX? (jeśli dotyczy)?
Czekamy na wynik pierwszej kontroli oraz komentarze, co do sposobu jej przeprowadzenia. Będą one cenne w toku dalszych prac ELA, także związanych z kontrolami w transporcie.
Rada UE o priorytetach Wspólnego Rynku UE
W ślad za wcześniejszymi informacjami dotyczącymi tzw. Planu Działania na rzecz Lepszej Implementacji i Wdrażania Zasad Jednolitego Rynku (projekt państw członkowskich i instytucji europejskich), Rada Unii Europejskiej (zgromadzenie przedstawicieli rządów państw członkowskich) przyjęła rekomendacje dotyczące pogłębienia wspólnego, jednolitego rynku UE.
W stanowisku, które załączamy, Rada UE pokreśliła znaczenie wszystkich czterech swobód gospodarczych, które są filarami UE jak i konieczność znoszenia istniejących i pojawiających się barier w prawidłowym funkcjonowaniu wspólnego rynku.
Rada UE wzywa państwa członkowskie do m.in. zwiększenia monitorowania rynku oraz znoszenia pojawiających się barier w jego funkcjonowaniu w poszczególnych państwach członkowskich. Rada nie odwołuje się jedynie do barier, które pojawiły się w związku z pandemią COVID-19 ale do tych, które są dostrzegane przez przedsiębiorców z państw członkowskich w codziennym funkcjonowaniu.
Rada UE wzywa Komisję Europejską do przedstawienia do 15 stycznia 2021 konkretnych działań, które podjęła Komisja celem znoszenia barier na wspólnym, jednolitym rynku UE, w tym sugestii dalszych zmian legislacyjnych i około-legislacyjnych, które mają pogłębić i usprawnić działanie rynku UE.
W oficjalnym dokumencie czytamy również o konieczności pogłębienia ucyfrowienia rynku, znoszenia biurokracji oraz wzmacniania pozycji małych i średnich przedsiębiorstw.
Warto zaznaczyć, iż BusinessEurope, w tym TLP, aktywnie uczestniczył w procesie zgłaszania/sygnalizowania ograniczeń na rynku UE. Czekamy na konkretne działania Komisji Europejskiej, która ma za zadanie wdrażać ww. rekomendacje. Ma to szczególne znaczenie dla transportu międzynarodowego z uwagi choćby na rozpoczęcie procesu wdrażania zasad Pakietu Mobilności czy prace nad tzw. Europejskim Zielonym Ładem.
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny o poszerzonym badaniu prawnym spółek i podmiotów w łańcuchach dostaw oraz płacy europejskiej
W toku wrześniowej sesji plenarnej Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EKES – organ doradczy instytucji europejskich) EKES poparł inicjatywę Komisji Europejskiej o wprowadzaniu obowiązkowych, poszerzonych audytów prawnych dotyczących przestrzegania praw człowieka oraz ochrony środowiska.
EKES zachęca Komisję Europejską do przedstawienia konkretnych, przejrzystych propozycji zmian prawnych, które takie nowe standardy miałyby odzwierciedlać. Czekamy na szczegóły legislacji.
Tytułem przypomnienia wyjaśniamy, że instytucje europejskie podejmują wszelkie działania by w większym stopniu urzeczywistniać standardy ochrony praw człowieka, w tym standardy zrównoważonego rozwoju Narodów Zjednoczonych związane z tzw. godną pracą. W ramach tego celu podmioty odpowiedzialne społecznie mają dążyć do wyrównywania różnić płacowych za wykonywanie tej samej pracy. Ma to szczególne znaczenie, gdyż 19 września br. przypada 75 lecie istnienia ONZ i 5 rocznica przyjęcia celów zrównoważonego rozwoju. [Więcej o celach https://www.un.org/sustain…/sustainable-development-goals/]
Kolejnym istotnym tematem trwającej sesji plenarnej EKES jest opinia do prac Komisji Europejskiej pt. „Godziwe płace minimalne w całej Europie”. EKES wskazuje na brak porozumienia między grupą pracowników i pracodawców reprezentowanych w EKES co do tego dossier legislacyjnego. Wyraża obawę, że uprawnienia UE są ograniczone jeśli chodzi o próbę wpływu na politykę płac w poszczególnych państwach członkowskich. Analiza opinii oraz wnioski z prowadzonych debat pozwalają na postawienie tezy, że Komisja Europejska nie wie jaką treścią prawną wypełnić swój kolejny pomysł polityczny.
Wskazujemy na wybrane fragmenty opinii EKES, które obrazują ten problem:
- niezbędna jest skoordynowana i zdecydowana polityka w perspektywie krótko- i średnioterminowej, która zabezpieczy miejsca pracy i dochody, a także zapewni szybkie i trwałe wznowienie działalności gospodarczej, konkurencyjność oraz prawidłowo funkcjonujący model społeczny i gospodarczy. Częściowym rozwiązaniem tego problemu powinno być tworzenie wysokiej jakości miejsc pracy i zapewnienie sprawiedliwego wynagrodzenia, w tym także godziwych płac minimalnych w całej Europie. Należy również wziąć pod uwagę czynniki ekonomiczne, takie jak wydajność i zrównoważony charakter przedsiębiorstw. Skuteczny dialog obywatelski ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia zadowalających wyników i utrzymania zaufania obywateli. Zdecydowany i skuteczny dialog społeczny oraz rokowania zbiorowe są również niezbędne do tego, aby stawić czoła wyzwaniom związanym z gospodarką i rynkiem pracy oraz zapewnić odbudowę gospodarczą.
- wszyscy pracownicy w UE powinni uzyskać ochronę w postaci godziwej płacy minimalnej, która umożliwi im godny poziom życia bez względu na miejsce pracy. Jest to prawo podstawowe. Grupa Pracodawców uważa, że ustalenie wysokości płacy minimalnej należy do kompetencji szczebla krajowego, zgodnie ze specyfiką systemów krajowych.
- ustawowe poziomy płacy minimalnej w państwach członkowskich nadal znacznie się różnią, odzwierciedlając różnice w poziomie rozwoju gospodarczego i społecznego. Ponadto w niektórych państwach członkowskich poziom płacy jest znacznie niższy od progu zagrożenia ubóstwem. EKES już wcześniej wyraził przekonanie, że konieczne są dalsze wysiłki na rzecz konwergencji wynagrodzeń oraz ustalenia płac minimalnych w państwach członkowskich, a jednocześnie zaznaczył, że „kompetencje i autonomia krajowych partnerów społecznych w odniesieniu do procesów kształtowania płac muszą być w pełni respektowane, zgodnie z praktykami krajowymi” . Starania te powinny również zmierzać do tego, by wzmocnić rokowania zbiorowe, co przyczyniłoby się również do ogólnego wzrostu sprawiedliwości płac.
- płaca minimalna powinna być sprawiedliwa w stosunku do struktury wynagrodzeń w poszczególnych państwach, a jej poziom powinien być również odpowiedni w ujęciu realnym, aby umożliwiać godny poziom życia zapewniając jednocześnie ochronę tym przedsiębiorstwom, które oferują wysokiej jakości miejsca pracy.
- EKES wyraża zaniepokojenie faktem, że ogólne ubóstwo oraz ubóstwo pracujących stanowią nadal poważny problem w wielu państwach członkowskich. (…) Komitet zaproponował także przyjęcie stopniowego podejścia do wspólnych minimalnych standardów w zakresie ubezpieczenia od utraty pracy w państwach członkowskich.
- (…) Komisja wyjaśniła, że jej zamiarem nie jest ustanowienie jednolitej „europejskiej płacy minimalnej”, bezpośrednia harmonizacja poziomu płacy minimalnej w całej UE ani wprowadzenie ustawowych płac minimalnych w państwach członkowskich, w których rokowania zbiorowe mają duży zakres zastosowania, a płace są ustalane wyłącznie na podstawie układów zbiorowych. Podkreśliła również, że będzie w pełni respektować kompetencje krajowe, tradycje i specyfikę sytuacji w poszczególnych państwach oraz swobodę i autonomię umów każdego z partnerów społecznych, zapewniając przy tym, że nie zostaną podjęte żadne działania, które mogłyby zaszkodzić dobrze funkcjonującym systemom rokowań zbiorowych.
- EKES uznaje (…), że istnieją obawy dotyczące możliwych działań UE w tej (przyp. – płac) dziedzinie. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć fakt, że UE nie ma kompetencji do podejmowania działań w zakresie „płac”, w tym poziomu płac, oraz że takie działania mogą naruszać autonomię partnerów społecznych i podważać systemy rokowań zbiorowych, zwłaszcza w państwach członkowskich, w których dolne granice płac minimalnych są ustalane w drodze układów zbiorowych. Ponadto występują rozbieżne opinie na temat wartości dodanej działań podejmowanych przez UE, także w samym Komitecie. Większość podmiotów reprezentowanych przez EKES uważa, że takie działania mogą przynieść wartość dodaną, jednak są i takie podmioty, które się z tym nie zgadzają.
- (…) wskazane byłoby uzgodnienie wspólnych progów UE, które pozwoliłyby ustalić, co oznacza „godny poziom życia”. Grupa Pracodawców twierdzi, że problem progów nie powinien być poruszany w ramach działań podejmowanych przez UE, ponieważ nie ma ona kompetencji w zakresie określania poziomu płac.
- Zgodnie z wyborem dokonanym na szczeblu krajowym, partnerzy społeczni, przy pełnym poszanowaniu swojej autonomii i na wybranym przez siebie poziomie, są najlepiej usytuowanymi podmiotami pod względem ustalania płac. W odniesieniu do ustawowych ram ustalania płac minimalnych znaczenie mają terminowe i odpowiednie konsultacje z partnerami społecznymi w celu zapewnienia, że ich potrzeby są brane pod uwagę. (…) EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja dostrzega potrzebę podjęcia działań na szczeblu UE na rzecz wzmacniania roli rokowań zbiorowych we wspieraniu adekwatności i zakresu płacy minimalnej. Działania na rzecz wsparcia rokowań zbiorowych mogłyby zostać włączone do działań UE w zakresie płacy minimalnej, przy jednoczesnym poszanowaniu odmiennych krajowych systemów stosunków pracy.
Czekamy na zapowiadany przez Komisję Europejską projekt dyrektywy. Coraz mniej jasnym wydaje się co rzeczywiście miałaby regulować.
Ograniczenia w świadczeniu usług – interwencja polskich europosłów
W ślad wcześniejszymi informacjami dotyczącymi priorytetów Rady UE w zakresie znoszenia barier w funkcjonowaniu wspólnego rynku UE mamy kolejną interwencje skierowaną do Komisji Europejskiej w tym zakresie.
Europosłowie Hetman i Duda skierowali pilne pytanie do Komisji Europejskiej dotyczące odczuwalnych barier rynkowych we Francji.
Jak czytamy w oficjalnym komunikacie, wiele polskich firm jest konfrontowanych w czasie kontroli z poważnymi zarzutami dotyczącymi pracy nielegalnej ich pracowników (przyp. delegowanych).
Zarzuty sprowadzają się do (przyp. uznaniowego) twierdzenia, iż firmy zagraniczne prowadzą działalność we Francji w sposób „zwyczajny, stały i ciągły” [‘habituelle, stable et continue’]. Europosłowie wskazują, że poprawka do francuskiego kodeksu pracy (art. L. 1262-3) daje organom kontrolnym daleko idącą swobodę uznania, jeśli chodzi o przedsiębiorstwa delegujące pracowników do Francji. I dalej tłumaczą „Przedsiębiorców, którzy nie mają siedziby we Francji, oskarża się o nielegalne wykonywanie pracy [‘travail dissimulé’], żądając od nich bezzwłocznego zarejestrowania działalności we Francji. Ich klientów natomiast ostrzega się, że odpowiadają za współudział w przestępstwie nielegalnej pracy. Tego rodzaju działania mogą stanowić naruszenie prawa UE we Francji i nieuzasadnione ograniczenie swobody świadczenia usług, jak również systemowy brak rozróżnienia między tą swobodą a swobodą przedsiębiorczości.”
W konsekwencji europosłowie pytają:
- Czy Komisja wiedziała o tej sytuacji?
- Czy Komisja otrzymywała podobne sygnały od przedsiębiorstw, np. za pośrednictwem SOLVIT?
- Jakie kroki zamierza w tej sytuacji podjąć Komisja, aby europejskie firmy mogły nieprzerwanie korzystać ze swobody świadczenia usług?
Powyższe pytania mają istotne znaczenie dla bezpieczeństwa prawnego wszystkich pracodawców zagranicznych, którzy delegują regularnie pracowników w ramach UE. Uznaniowość w stwierdzeniu stałego charakteru działalności wiąże się z realnym i poważnym ryzykiem przekwalifikowania umów o pracę w umowy prawa obcego z konsekwencjami w sferze ubezpieczeń społecznych. Komisja Europejska, traktatowo zobowiązana do eliminacji naruszeń prawa wspólnotowego w tym swobód gospodarczych w UE, z pewnością będzie miała pole do popisu w zakresie praktyk francuskich.
Prezydencja niemiecka w UE o Europe bardziej socjalnej – podsumowanie konferencji 16/09/2020
„Europa potrzebuje płacy minimalnej” – tak niemiecki Minister Pracy rozpoczął kolejną konferencję o Europie bardziej socjalnej, która została zorganizowana przez prezydencję niemiecką w UE. To stwierdzenie wybrzmiało także w wypowiedziach Komisarza UE ds. Praw Socjalnych Nicolasa Schmita, który omawiał priorytety socjalne Komisji Europejskiej na ten i przyszły rok.
Problematyka tej konferencji koncentrowała się na kwestiach wynagrodzeń, układów zbiorowych pracy oraz europejskiego minimalnego dochodu, jako narzędzia zwalczania ubóstwa w UE.
W debatach uczestniczyli przedstawiciele świata polityki, związków zawodowych oraz europejskiego biznesu. Niemcy, które w efektywny sposób wspierają pracodawców i pracowników w zwalczaniu skutków COVID-19, rozważają trwałe wprowadzenie opcji skróconego czasu pracy nie zwalniają tempa także na arenie europejskiej.
W toku debat partnerów społecznych sformułowano postulaty polityczne i legislacyjne dotyczące między innymi:
- wprowadzenia gwarancji minimalnego dochodu w UE (forma nowej, europejskiej dyrektywy)
- zrównoważonego podejścia do zapewnienia sprawiedliwej płacy minimalnej w UE z poszanowaniem systemów krajowych w zakresie kształtowania wynagrodzeń ale i zwiększenia konwergencji płacowej w UE, zapewnienia miminalnego dochodu
- wzmocnienia układów zbiorowych pracy, jak i uzależniania pomocy publicznej i innego wsparcia finansowego od poszanowania praw pracowniczych oraz dialogu ze związkami zawodowymi
- zapewnienia bardziej przejrzystych umów o pracę z bardzo jasnym wskazaniem warunków wynagrodzenia i pracy pracowników oraz zwiększenia efektywności przekazywania informacji o warunkach pracy i pracy w UE
- zwiększenia współpracy instytucji kontrolnych, w tym dotyczącej pracowników delegowanych, tak by prawa pracowników nie były naruszane
- bardziej efektywnego rozwiazywania problemów związanych z naruszeniem przepisów prawa pracy w UE. Znaczącym problemem są niezgodne z prawem obniżki wynagrodzeń, brak rozliczenia godzin nadliczbowych. Zasygnalizowano też nieadekwatny poziom płac minimalnych.
Kolejne debaty zaplanowane są na październik (pracownicy mobilni) i grudzień (europejska płaca).
Podsumowanie priorytetów UE 16/09/2020
Doroczne przemówienie Przewodniczącej Komisji Europejskiej dotyczące stanu Unii Europejskiej, które towarzyszy sesji plenarnej Parlamentu Europejskiego. W przemówieniu Komisja dokonuje podsumowania najważniejszych wyzwań stojących przed Europą. W przemówieniu nie zabrakło Europejskiego Zielonego Ładu, walki o klimat, konieczności zwalczania dyskryminacji w UE, ochrony praworządności jak i uczciwej globalizacji. To obywatele mają być priorytetem UE podobnie jak europejskie wartości. Nie zabrakło podsumowania nowych, kluczowych inicjatyw legislacyjnych na 2021 rok, których listę załączamy.
W inicjatywach legislacyjnych na 2021 odnajdujemy:
– pakiet legislacyjny Europejski Zielony Ład
– pakiet dotyczący cyfryzacji w UE
– dwa pakiety socjalne, które zawierają też elementy prawa spółek i prawa konkurencji.
Międzynarodowa konferencja dot. pracowników zgłaszających naruszenia (whsistleblowers)
Uczestniczyliśmy w międzynarodowej konferencji „Workplace Whistleblower Protection in the V4 Countries France and Slovenia: in Search of an Effective Model of Protection” (Ochrona sygnalistów w miejscu pracy w państwach Grupy Wyszehradzkiej, Francji i Słowenii – w poszukiwaniu skutecznego modelu ochrony) dotyczącej rozwiązań prawnych regulujących sytuację prawną tzw. sygnalistów – pracowników/współpracowników zgłaszających nieprawidłowości w spółkach.
Państwa członkowskie mają czas do końca 2020 na wdrożenie założeń dyrektywy o sygnalistach (zwłaszcza w branżach transportu) do krajowych porządków prawnych. W Polsce temat zgłaszających naruszenia pojawia się w kontekście przepisów o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. Tu raz jeszcze podkreślamy, że polskie propozycje wspominają o karach nawet do 60 milionów złotych za bierność pracodawcy w zakresie zwalczania naruszeń. Wymiana doświadczeń międzynarodowych może być pomocna w równoważeniu oczekiwań wobec pracodawców w zakresie ochrony pracowników oraz wewnętrznego ścigania naruszeń. Inne państwa członkowskie albo nie prowadzą jeszcze prac wdrożeniowych, albo nie przewidują tak daleko idących rozwiązań prawnych jak polskie inicjatywy. W części państw członkowskich nie ma także wyodrębnionych przepisów w odniesieniu dla sygnalistów. Są one najczęściej wkomponowane w krajowe przepisy dot. prawa pracy. Podsumowanie pokonferencyjne może stanowić wkład w polskie prace, by stopniowo równoważyć daleko idące założenia nieadekwatne do celów dyrektywy.
Opracowała:
Joanna Jasiewicz
Adwokat/Pełnomocnik Zarządu TLP