6 marca odbyło się spotkanie z prof. A. Sobczykiem – z zespołu ds. indywidualnego Kodeksu pracy oraz prof. J. Męciną – ekspertem Konfederacji Lewiatan w Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy. Spotkanie służyło między innymi wyjaśnieniu ostatnich medialnych doniesień dotyczących założeń nowego kodeksu pracy. Prace Komisji, po ostatnich naradach w jej gronie, będą upublicznione 14 marca br. O losie prac Komisji Kodyfikacyjnej tj. czy propozycje komisji zostaną ujęte w inicjatywę legislacyjną zadecyduje Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej.

Tytułem przypomnienia, Komisja Kodyfikacyjna Prawa Pracy została powołana 15 września 2016 roku i jej celem jest wypracowanie projektów kodeksów: indywidualnego i zbiorowego prawa pracy.

W pierwszej kolejności prof. Sobczyk odniósł się do informacji prasowych dotyczących rzekomych wyników prac Komisji Kodyfikacyjnej w zakresie indywidualnego kodeksu pracy, a następnie zwięźle skomentował wyselekcjonowane elementy projektu. Wskazał, że projekt indywidualnego kodeksu pracy będzie z zawierał nowe instytucje prawne, jak i implementował istniejące rozporządzenia do ustawy – kodeks pracy. Rolą kodeksu będzie także uporządkowanie istniejących instytucji prawnych z prawa pracy poprzez włączenie do kodeksu pracy zasad wynikających z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego. Tekst projektu nie został udostępniony.

Komentując wybrane propozycje zmian, nowy kodeks miałby ok 500 artykułów, w toku spotkania zasygnalizował, że:

– przepisy projektu nie będą obejmowały zakazu stosowania umów cywilnych ani narzucały formy samozatrudnienia w przypadku wybory umowy prawa cywilnego, jako podstawy współpracy. Projekt będzie natomiast wyraźnie wskazywał, iż na podstawie umowy cywilnej dana osoba ma świadczyć usługę, nie zaś pracę. Taki podział istnieje od wielu lat w orzecznictwie sądowym. Projekt ma też regulować pozycje osób samozatrudnionych (samozatrudniony zależny), których status bardzo często w praktyce nie różni się od statusu pracownika w danym zakładzie pracy.

– projekt będzie zakładał domniemanie (wzruszalne) zatrudnienia w przypadku wątpliwości co do natury łączącego strony stosunku prawnego. To istotna zmiana w odniesieniu do istniejącego kodeksu pracy, choć ściśle związana z utrwaloną praktyką sądową ustalania istnienia stosunku pracy. Na podstawie obecnie istniejących przepisów oraz orzecznictwa sądowego ustalenie istnienia stosunku pracy można wyinterpretować z praktyki wykonywania danego zlecenia. Następuje to w drodze sądowej. Nowe brzmienie kodeksu pracy przesądzałoby jasno kto jest pracownikiem. Powyższe domniemanie zakładałoby, że praca (w szerokim rozumieniu tego słowa) w strukturach zorganizowanych jest świadczeniem pracy w rozumieniu kodeksu pracy, chyba, że dana osoba będzie objęta wyjątkiem zawartym w ustawie (kodeks będzie proponował katalog wyłączeń).

– układy zborowe pracy będą pozwalały na autonomiczne wobec kodeku pracy rozwiązania (za wyjątkiem okresów odpoczynku)

– zostanie uregulowana kwestia dodatków uznaniowych (np. często pojawiających się w regulaminach wynagradzania premii uznaniowych) – ich uznaniowość nie będzie mogła być badana przez sąd, lecz nie będą mogły stanowić więcej niż 25% wynagrodzenia (z wliczeniem premii innych świadczeń).

– zostaną wprowadzone zmiany do umów na czas określony – projekt wstępnie zakłada, iż będą one zawierane na czas do 18 miesięcy z koniecznością wskazania przyczyny, dlaczego taka forma zatrudnienia została wybrana, ich rozwiązanie, w przeciwieństwie do obecnej sytuacji, będzie wymagało uzasadnienia pisemnego podobnie jak przy umowach zawieranych na czas nieokreślony

– pojawią się dwa dodatkowe typy umów – umowy sezonowe i na prace dorywczą z opcją opt-out która umożliwiałaby zwiększenia czasu pracy do 60 godzin tygodniowo,

– odprawy w przypadku rozwiązania umów o pracę z przyczyn leżących wyłącznie po stronie pracodawcy (w ramach tzw. zwolnień grupowych lub indywidulanych zwolnień z zastosowaniem procedury zwolnień grupowych) byłyby warunkowane 2-letnim stażem u pracodawcy

– będą wprowadzone uproszczenia w procedurze zwalniania pracowników, w szczególności u małych pracodawców (we wstępnej propozycji zatrudniających do 10 osób), w zakresie, w jakim pracodawca jest zobowiązany do zwrócenia się do związku zawodowego działającego u pracodawcy o informację o przynależności danej osoby do związku zawodowego (ma zostać to zastąpione oświadczeniem pracownika)

– model współpracy ze związkami zawodowymi ulegnie uproszczeniu tj. komunikacja będzie mogła odbywać się drogą mailową a nie formą pisemną

– propozycja zmierza do ograniczenia okresów ochronnych pracownika (chodzi o sytuacje ucieczki pracownika „na chorobowe” w przypadku próby wypowiedzenia umowy o pracę)

– zostaną znacząco uproszczone przepisy dotyczące telepracy – zostaną zniesione liczne obowiązki administracyjne pracodawcy

– zostaną wydłużone okresy umów na okres próbny 6-9 miesięcy zamiast dotychczasowych 3 miesięcy, co jest szczególnie uzasadnione np. w przypadku zatrudniania kadry menadżerskiej

– będą utworzone nowe grupy pracowników autonomicznych (dyrektorzy, kierownicy) z nowymi przepisami regulującymi kwestię nadgodzin.

Zwracamy uwagę, że projekt indywidualnego i zbiorowego kodeksu pracy jest w toku dyskusji między partnerami społecznymi. Wszystkie propozycje rozwiązań są przedmiotem negocjacji, które mogą wpłynąć na ostateczny kształt projektowanej legislacji. Nie jest także publicznie dostępna szczegółowa treść propozycji Komisji Kodyfikacyjnej. Należy także pamiętać, iż o ostatecznym kształcie projektowanej nowelizacji przepisów prawa pracy w Polsce zadecyduje Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej. Wynik prac Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy nie jest wiążący dla Ministerstwa.

Opracowała:

Joanna Jasiewicz