18 czerwca 2019 roku odbyła się w Warszawie doroczna, międzynarodowa konferencja Komisji Europejskiej oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych pt. „Zmiany w regulacjach unijnych dotyczących koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, delegowanie pracowników, opieka długoterminowa”. Konferencję prowadziła prof. Gertruda Uścińska – Prezes ZUS, a uczestnikami byli liczni przedstawiciele administracji publicznej oraz świata nauki. W panelach dyskusyjnych uczestniczyli zaś przedstawiciele nauki z polskich oraz zagranicznych ośrodków.
Najważniejsze wnioski z konferencji:
Komisja Europejska potwierdza wolę zakończenia prac nad nowymi przepisami o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, które, według wstępnego kompromisu miałyby oznaczać:
- Konieczność objęcia ubezpieczeniem społecznym pracownika w państwie członkowskim wysyłającym przez 3 miesiące przed wysłaniem za granicę. Warunek ten dotyczyłby także samozatrudnionych.
- zakaz zastępowania pracowników delegowanych. Tu warto zaznaczyć, że ten zakaz – na co zwrócił uwagę dr Marek Benio – oznacza jedynie obowiązek objęcia ustawodawstwem socjalnym państwa przyjmującego od pierwszego dnia pobytu pracownika wysyłanego na miejsce innego pracownika delegowanego. Nie może on być beneficjentem zasady wynikającej z przepisów europejskich o koordynacji systemów ubezpieczeń społecznych umożliwiającej pozostanie w krajowym systemie ubezpieczeń społecznych państwa wysyłającego przez okres 24 miesięcy od początku delegowania.
- Notyfikacja delegowania przed rozpoczęciem delegowania z wyłączeniem podróży służbowych (uwaga – nie chodzi o regularne, ciągłe krótkie wyjazdy kierowców międzynarodowych, lecz klasyczne podróże służbowe w rozumieniu prawa pracy).
- Państwa członkowskie powinny w ciągu 35 dni na wniosek zagranicznej instytucji ubezpieczeniowej udzielić informacji zwrotnej o kwestii podlegania ubezpieczeniu społecznemu, jeśli dany pracownik nie ma jeszcze zaświadczenia A1 w czasie np. kontroli. W tym okresie pracownik może być tymczasowo objęty ustawodawstwem socjalnym zagranicznym. Jeśli zaświadczenie A1 będzie wydane, to będzie ono miało skutek wsteczny.
- Wydane zaświadczenie A1 ma mieć ważność do 24 miesięcy.
- W ramach kwestii ubezpieczeniowych będzie badana rzeczywista siedziba pracodawcy/miejsce prowadzenia biznesu przy użyciu takich narzędzi jak badanie obrotu, czasu pracy pracowników w danym państwie członkowskim czy ilości usług w poszczególnych państwach członkowskich.
Powyższe założenia reformy budzą jednak uzasadnione wątpliwości pracodawców jak i świata nauki. Podkreślono, że wątpliwa jest jakość prawa, tym bardziej, że jest ono wprowadzanie przy użyciu najsilniejszego narzędzia prawnego jakim jest rozporządzenie unijne. Zostały także publicznie wyrażone wątpliwości TLP, zwłaszcza te dotyczące ustalania siedziby pracodawcy.
W ramach debat i dyskusji zwrócono między innymi uwagę, że koordynacja systemów ubezpieczeń społecznych wymaga większego czasu i przemyślenia, gdyż ma odzwierciedlać zmieniającą się definicję pracy, uwzględniać nowe formy aktywności zawodowej obywatelu UE czy też nowe otoczenie prawne i warunki pracy w nowoczesnym świecie pracy. Same decyzje polityczne nie rozwiążą realnych problemów pracowników. Potrzebna jest merytoryczna dyskusja.
Nieoficjalnie mieliśmy także możliwość licznych spotkań z przedstawicielami administracji publicznej w tym Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwa Spraw Zagranicznych czy też Ambasady Niemiec. W toku tych nieoficjalnych rozmów ponownie podnieśliśmy nasze wątpliwości dotyczące podnoszonych przez Państwa kwestii począwszy od zaświadczeń A1 po funkcjonowanie Europejskiego Urzędu ds. Pracy czy wątpliwości związane z potencjalnym funkcjonowaniem przepisów o delegowaniu pracowników w sektorze transportu (w ramach Pakietu Mobilności).
Opracowała:
Joanna Jasiewicz
