20-21 listopada 2017 roku, w Krakowie, odbył się V Europejski Kongres Mobilności Pracy, będący forum wymiany wiedzy na temat zasad delegowania pracowników dla wszystkich zainteresowanych środowisk. Na Kongresie obecni byli zarówno pracodawcy, jak i politycy, urzędnicy administracji publicznej, naukowcy, prawnicy i przedstawiciele związków zawodowych. W tym roku Kongres odbywał się w szczególnym momencie, kiedy to rozmowy o rewizji dyrektywy o delegowaniu weszły w ostatni etap. Przed nami negocjacje ostatecznego kształtu dyrektywy, jednak część kluczowych dla strony polskiej postulatów, jak na przykład tych dotyczących wyłączenia transportu z przepisów o delegowaniu, niestety już przepadła (nie zostały uwzględnione w „kompromisie”). Otwarte pozostaje pytanie, na ile w obecnej sytuacji ostateczny kształt dyrektywy może być satysfakcjonujący dla Polski.
W pierwszym dniu Kongresu, odbyła się sesja plenarna poświęcona zagadnieniom dotyczącym najbliższej przyszłości delegowania pracowników i usług transgranicznych. Prelegenci starali się odpowiedzieć na pytanie czy – w kontekście planowanych zmian – delegowanie pracowników stanowi szansę dla słabszych, czy zagrożenie dla silniejszych.
W ramach wystąpień inauguracyjnych Jadwiga Emilewicz, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju, zwróciła uwagę, że dyskusja o delegowaniu stanowi w istocie walkę o wartości europejskie. Zaznaczyła również, że:
kluczowa jest jasność i pewność prawa;
delegowanie niewłaściwie jest utożsamiane z patologiami rynku pracy;
warunki konkurencyjnej Europy muszą być wspólne dla całej Europy;
potrzebny jest zrównoważony kompromis który będzie zgodny z zasadami wolnego rynku.
Ponadto, Jadwiga Emilewicz podkreśliła także znaczenie wydłużonego okresu na dostosowanie się do nowej optyki prawnej wynikającej ze zmienionej dyrektywy o delegowaniu (w sumie 4 lata). Pani Podeskretarz zaakcentowała wyraźnie, że transport jako „krwioobieg” każdej gospodarki, wymaga specjalnego podejścia, a pakiet mobilności pracy nie może stać się w istocie pakietem „demobilności”.
Z ramienia Dyrekcji Generalnej GROW głos zabrała Marzena Rogalska (pod nieobecność komisarz Elżbiety Bieńkowskiej). W swojej wypowiedzi zwróciła uwagę na znaczenie delegowania w kontekście starzejącego się społeczeństwa i luki kompetencyjnej (skills gap). Podkreśliła również, że zmiany w delegowaniu muszą być jasne i proporcjonalne, i nie mogą prowadzić do zwiększenia obciążeń administracyjnych przedsiębiorców. W kontekście tendencji wyrównywania wynagrodzeń, wskazała iż kompetencje, innowacyjność oraz kreatywność stanowić będą nowe kryteria konkurencyjności. Wyraziła nadzieję, iż do końca roku uda się uzyskać porozumienie, co do nowego kształtu dyrektywy o delegowaniu pracowników.
Gość specjalny Kongresu, prof. Danny Pieters z Uniwersytetu Katolickiego w Leuven w swoim wystąpieniu omówił potencjalne metody ograniczenia nadużyć w zakresie zabezpieczenia społecznego, między innymi poprzez: (i) zastąpienie zasady miejsca wykonywania pracy, zasadą miejsca zamieszkania, (ii) powiązanie systemu zabezpieczenia społecznego z zasadami podatkowymi, albo (iii) wprowadzenie nowych kategorii pracowników (np. przemieszczających się). Zwrócił również uwagę, iż przy analizowaniu nowych rozwiązań systemowych należy skupić się na kosztach, gdyż jedynie konkurencyjność systemów zabezpieczenia społecznego pozwoli na ich skuteczną koordynację.
Dalsza część Kongresu poświęcona była diagnozowaniu problemów i nadużyć w pracy transgranicznej, jak na przykład bariery informacyjne, nadmierne obciążenia administracyjne, czy obchodzenie przepisów o delegowaniu. Ciekawy pogląd przedstawił dr Filip van Overmeiren z Uniwersytetu w Gandawie twierdząc, że bolączką delegowania nie są przepisy obecnej dyrektywy, lecz ich niewłaściwe wdrożenie na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat, a także brak właściwego przepływu informacji pomiędzy państwami członkowskimi.
Podczas panelu „Centrum i peryferia ryku UE” bardzo wartościową merytorycznie prezentację przedstawiła prof. Monika Tomaszewska z Uniwersytetu Gdańskiego, omawiając: (i) ewolucję wykładni przepisów dyrektywy o delegowaniu na przestrzeni lat, także w kontekście orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości, a także (ii) pojęcie minimalnej stawki płac w zestawieniu z – proponowanym w rewizji dyrektywy – całym systemem wynagradzania państwa przyjmującego.
W ostatniej części pierwszego dnia Kongresu prelegenci, zastanawiali się, czy skrócenie delegowania i wyrównanie zarobków nie doprowadzi do wyeliminowania pracowników delegowanych z unijnego rynku, a także czy możliwy jest rozsądny kompromis. Zdaniem większości nadchodząca zmiana przepisów nie poprawi sytuacji pracowników delegowanych, a wręcz zepchnie wielu do tzw. „szarej strefy”, poza system prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Jeśli chodzi o kompromis, niestety będzie wymagał on dalszych ustępstw ze strony polskiej. Dyskusję w panelu dotyczącym powyższej kwestii uświetnił udział badaczy z Instytutu HIVA z Uniwersytetu Katolickiego w Leuven, prowadzących rewolucyjne badania nad delegowaniem pracowników. Ich wyniki pokazują, że istotnym źródłem problemów, którymi w debacie europejskiej obarcza się delegowanie pracowników, jest tak naprawdę fałszywe samozatrudnienie oraz, do pewnego stopnia, praca na czarno.Wyniki badań zostały zawarte w raporcie „The Size and Impact of Intra-EU Posting on the Belgian Economy”(link do raportu:https://inicjatywa.eu/wp-
content/uploads/2017/04/ raport-HIVA-THE-SIZE-AND- IMPACT-OF-INTRA-EU-POSTING-ON- THE-BELGIAN-ECONOMY.pdf). Podsumowując, debata w trakcie Kongresu z pewnością pomogła zdiagnozować problemy związane z delegowaniem pracowników i wykazać ich skalę. Pozwoliła także usystematyzować przyczyny, dla których podjęto się rewizji dyrektywy i przeanalizować zasadność proponowanych zmian. Wkład merytoryczny prelegentów i uczestników Kongresu pozwolił zidentyfikować newralgiczne obszary, z którymi przyjdzie się zmierzyć, uzgadniając ostateczny kształt zmienionej dyrektywy, jak na przykład różnorodność i złożoność systemów wynagradzania. Uczestnicy Kongresu wskazali jednocześnie, że brak konkretnych propozycji działań, zwłaszcza na ostatnim etapie negocjacji ostatecznego kształtu dyrektywy, pozostawia pewien niedosyt.
Drugi dzień Kongresu był dniem eksperckim i warsztatowym. Warsztaty poświęcone były między innymi istotnym dla branży kwestiom, jak ubezpieczenia społeczne.
opracowała: adw. Magdalena Kalinowska, Gide Loyrette Nouel
* w niniejszym podsumowaniu wykorzystano materiały pochodzące ze strony EMKP (https://www.ekmp.pl/)